De Europese Vogelrichtlijn vormt samen met de Habitatrichtlijn de kern van natuurbescherming in de Europese Unie. Samen zorgen deze bepalingen voor bescherming van de soorten én bescherming van de leefgebieden.De Europese Vogelrichtlijn (79/409/EEG) is sinds 1979 in werking.

De Vogelrichtlijn heeft als doel om alle in het wild levende vogelsoorten en hun leefgebieden te beschermen, speciaal het beschermen van leefgebieden van migrerende vogelsoorten en van bedreigde soorten genoemd in Bijlage I van de Vogelrichtlijn. Het gaat daarbij om totaal 169 broedvogels en 72 trekvogels. Voor ruim 100 van deze soorten dienen Speciale BeschermingsZones (SBZ) te worden aangewezen. In Nederland zijn er 79 van deze zogenaamde Vogelrichtlijngebieden. Tezamen met de SBZs die worden aangewezen onder de Habitatrichtlijn vormt dit het Europees netwerk van natuurgebieden, het Natura 2000 netwerk. De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat alle nodige maatregelen om een voldoende gevarieerdheid en omvang van leefgebieden te beschermen, in stand te houden of te herstellen. De lidstaten moeten om de zes jaar bij de Commissie een rapport indienen over de toepassing van de nationale maatregelen die krachtens deze richtlijn zijn getroffen. Voor de periode 2008-2012 is voor de eerste maal een uitgebreider verslag gevraagd, waarin per vogelsoort ook kwantitatieve informatie over de status van de populatie (aantallen, verspreiding en trends daarin) werd gevraagd, inclusief informatie over de drukfactoren en maatregelen voor de aanwijssoorten. Echter een nationale evaluatie van de staat van instandhouding conform HR wordt niet gevraagd.

Nederland heeft de Vogelrichtlijn (en de Habitatrichtlijn) geimplementeerd in de de wet Natuurbescherming. Het is het verboden om opzettelijk vogels te doden of te vangen, hun nesten en eieren te vernielen of te beschadigen of met name gedurende de broedperiode, opzettelijk te storen. De derogatierapportage (de afwijkingen op de verbodsbepalingen) moet jaarlijks worden gerapporteerd.